Eerste Hulp bij Alcohol en Drugs: verschil tussen versies

Huidige versie van 15 mrt 2020 om 20:05

De pagina's over Alcohol en Drugs zijn nog niet geheel gereed! Voel je vrij om mee te schrijven.

Inleiding

In toenemende mate krijgt de eerstehulpverlener te maken met overmatig gebruik van alcohol en drugs. Niet alleen tijdens hulpverlening op velerlei evenementen, maar ook steeds vaker tijdens uitgaan en in zijn directe omgeving. Alcohol- en druggebruik kan problematische vormen aannemen en leiden tot ernstige verstoringen in de gezondheid van het slachtoffer. In het nieuws is steeds vaker aandacht voor alcoholgebruik op jongere leeftijd en nieuwe gewoonten zoals 'bingedrinking' of 'comazuipen' en het gebruik van 'lachgas' . Met name op jonge leeftijd kunnen de gevolgen van alcohol- en druggebruik voor de ontwikkeling van de jongvolwassenen ernstig zijn.

Deze pagina's geven een overzicht van een aantal veel gebruikte (soorten) drugs, welke verschijnselen men kan verwachten bij 'normaal' gebruik en welke bij 'overmatig' gebruik. Bij eerste hulp aan slachtoffers met overmatig alcohol- en druggebruik is het belangrijk te kijken naar de klachten en eventuele gezondheidsverstoringen, belangrijk om te onthouden is: 'treath the patient, not the drugs'.

Indeling op effect

Drugs kun je indelen naar het effect wat ze kunnen hebben op het bewustzijn van de gebruiker. Hierin zijn grofweg drie hoofdgroepen te onderscheiden. Deze veelgebruikte indeling gaat niet altijd helemaal op. Vaak zie je dat drugs verschillende effecten en uitwerkingen hebben, die bijvoorbeeld sterk afhankelijk kunnen zijn van de hoeveelheid maar ook van de persoonlijke omstandigheden van de gebruiker. Ook de omgeving waarin wordt gebruikt kan invloed hebben op het effect en uitwerking.

Stimulerende middelen

Ook wel uppers genoemd. Deze middelen zorgen voor meer energie en de gebruiker wordt alerter. Vaak zie je dat het zelfvertrouwen toeneemt. Hartslag en ademhaling gaan omhoog, bloeddruk verhoogt en spieren spannen zich meer aan (gebruikers noemen dit vaak: 'strak staan').

Bekendste stoffen in deze groep: Nicotine, Speed, Cocaïne, Amfetamine, Efedrine, Ephedra, Ritalin, Cafeïne, XTC, MDMA.

Cafeïne zit in koffie, thee en cola. Ritalin wordt verstrekt bij personen met ADHD en sommige vormen van autisme.

Verdovende middelen

Ook wel downer genoemd. De gebruiker wordt kalmer en meer ontspannen en kan minder last hebben van angsten. Bij kleine hoeveelheden ervaren gebruikers juist dat het meer energie en een fitter gevoel geeft en dus niet verdovend werkt, dit komt omdat gevoelens van vermoeidheid bijvoorbeeld ook verdoofd worden.

Bekendste stoffen in deze groep: Alcohol, Morfine, Ketamine, Heroïne, Valium, Rohypnol, GHB.

Bewustzijnveranderende (hallucinerende) middelen

Deze noemt men ook wel trippers. Deze stoffen zorgen ervoor dat iemand de wereld om hem heen (buitenwereld) anders waarneemt dan normaal. Het gebruik beïnvloedt de stemming en de waarneming, maar je kan ook veranderingen in denkpatroon zien.

Bekendste stoffen in deze groep: Wiet, Cannabis en Hasj, GHB, Paddo's, Vliegenzwam, LSD, Mescaline, Psilocybine, PCP, maar ook XTC en MDMA.

Combinatiegebruik

Het is eigenlijk helemaal niet verstandig om verschillende soorten drugs te combineren. De praktijk laat echter zien dat gebruikers veel soorten drugs combineren. Bijvoorbeeld naast een stimulerend middel wordt een verdovend middel gebruikt, om op die manier iets minder last te hebben van de stimulerende effecten.

Stimulerend + stimulerend

De gebruiker zal meer energie krijgen en ervaren. Omdat zijn hartslag en bloeddruk omhoog gaan, de lichaamstemperatuur zal stijgen. Het lichaam wordt door het zenuwstelsel aangezet tot activiteit.

Stimulerend + verdovend

Deze twee werken elkaar in de basis tegen. Er wordt dus een gedeelte van het effect uit gezet als het ware. Een combinatie die je hier veel ziet is Alcohol en Cocaïne, de coke houd de gebruiker fitter en houd hem wakker en daardoor kan hij meer drinken maar zal zich niet snel dronken voelen.

Verdovend + verdovend

Dit zie je niet zo heel vaak. Deze combinatie geeft vele grotere risico's op overdosering met als gevolg een verstoring van de vitale functies. Alcohol is in basis verdovend, maar wordt met name in het uitgaan niet gezien als een drugs en wordt vaak met vele andere drugs gecombineerd.

Algemene gezondheidsverstoringen bij Alcohol en Drugs

Ofschoon iedere groep en iedere drug zijn eigen verstoringen en risico's kent, kunnen in het algemeen voor overmatig alcohol- en druggebruik een aantal algemene gezondheidsverstoringen genoemd worden. Met name combinaties van verschillende soorten drugs of gebruik van 'vervuilde' pillen of drugs kunnen aanleiding geven tot ernstige verstoringen in de gezondheid van het slachtoffer.

• Stoornissen in het bewustzijn treden veelvuldig op en kunnen variëren van een veranderde waarneming, hallucinaties (dingen zien die er niet zijn), slaperigheid of sufheid tot diepe bewusteloosheid. Stoornissen in het bewustzijn kunnen op hun beurt weer leiden tot verstoringen in de vitale functies.
• Stoornissen in de luchtwegen kunnen optreden als gevolg van bewusteloosheid en verslapping van de spieren bij gebruik van verdovende middelen, maar ook door braken en verslikking bij een verminderd bewustzijn. Hierdoor kan de luchtweg belemmerd raken en kan er acuut zuurstoftekort optreden.
• Stoornissen in de ademhaling kunnen optreden als gevolg van de remmende of stimulerende invloed die sommige drugs hebben op de hersenen en het ademcentrum. Dit kan bij remming leiden tot hypoventilatie (oppervlakkig) ademen, een trage of onregelmatige ademhaling.
• Stoornissen in de circulatie worden soms gezien als gevolg van overmatige stimulatie van het hart, waardoor de hartfrequentie fors toeneemt en het hart niet langer in staat is om een goede circulatie in stand te houden. Soms treden bij gebruik van stimulerende middelen ook hartkloppingen of ernstige hartritmestoornissen op.
• Als gevolg van prikkeling van de hersenen kan een epileptische aanval of insult optreden.

• Als gevolg van veranderingen in de energie huishouding in het lichaam kan de lichaamstemperatuur toenemen of juist dalen en bestaat er het risico op oververhitting (hyperthermie) of juist onderkoeling (hypothermie). Oververhitting treedt met name op bij de stimulerende middelen en kan tot levensbedreigende situaties leiden, zoals hitteberoerte, waarbij ook sprake is van stoornissen in het bewustzijn en de vitale functies. Bij de verdovende middelen en bij slachtoffers die bewusteloos zijn als gevolg van alcohol- of druggebruik wordt ook onderkoeling gezien, wat ernstige gevolgen kan hebben indien niet tijdig wordt ingegrepen.
• Veel drugs en ook alcohol geven stoornissen en irritatie van het maag-darmstelsel met misselijkheid en braken als gevolg. Met name bij bewustzijnsstoornissen is het risico op braken en aspiratie verhoogd.
• Het gedrag kan ernstig verstoord zijn, waardoor het slachtoffer niet alleen een gevaar voor zichzelf is, maar ook een risico vormt voor omstanders en hulpverleners. Er kan een acute opwindingstoestand (ook wel opwindingsdelier genoemd) optreden, waarbij het slachtoffer totaal ontremd is en agressief kan zijn. Daarnaast kunnen sommige middelen aanleiding geven tot een acute psychose, waarbij er hallucinaties en wanen kunnen optreden]].

• Vaak is er bij overdosering of als gevolg van de drugs een gevoel van algeheel onbehagen, ook wel algehele malaise genoemd.
• Met name de stimulerende middelen geven spierkrampen en pijn in de spieren. Soms uit zich dit in tandenknarsen of een kaakklem. De spieren voelen hard en gespannen aan. Soms veranderd ook het looppatroon, dit ziet er houterig uit.
• Veel drugs geven vernaderingen in het zien, zoals dubbelzien of wazig zien. De pupillen kunnen vergroot (mydriasis) of vernauwd (myosis) zijn. Een verschil in pupilgrootte (anisocorie) past niet bij drugsgebruik en is een alarmsymptoom voor hoofd-hersenletsel.

Alarmsignalen bij alcohol- en drugsgebruik

Bij overmatig alcohol- en drugsgebruik is het essentieël om het onderscheid te maken tussen de symptomen die passen bij normaal gebruik, bij overdosering en welke mogelijk passen bij andere ziektebeelden of trauma. Tracht altijd na te gaan of er geen sprake is van een ongeval of val van hoogte.

Schakel laagdrempelig professionele hulp in:

• Trage of snelle ademhaling
• Pijn op de borst
• Hartritmestoornissen
• Aanhoudende bewusteloosheid
• Ernstige oververhitting
• Ernstige onderkoeling
• Allergische reacties (Anafylaxie)
• Aanhoudende epileptische insulten (zie ook Epilepsie)
• Acute opwindingstoestand
• Ernstige achterdocht, wanen, gestoorde werkelijkheidsbeleving

Eerste Hulp bij Alcohol en Drugs, algemeen

De kern van eerste hulp bij alcohol en drugs is het veiligstellen van de vitale functies door middel van de ABCDE-methodiek, verergering van de toestand van het slachtoffer voorkomen en het slachtoffer geruststellen. Essentieel voor een goede hulpverlening is om het slachtoffer open en zonder vooroordelen te benaderen. Je bent er om hem te helpen, niet om hem te verwijten dat hij middelen gebruikt heeft.

In de eerste plaats staat de eigen veiligheid van de hulpverlener voorop. Slachtoffers met overmatig middelengebruik kunnen onverwacht agressief reageren en men dient zorg te dragen voor een rustige en veilige omgeving.

Vaak werkt het voor het slachtoffer geruststellend om 1 bekende bij zich te hebben, die hem kan geruststellen, maar ook meer informatie kan verschaffen aan de eerstehulpverlener over welke middelen er gebruikt zijn, wie het slachtoffer is en of hij verder gezond is en medicijnen gebruikt.

Eerste hulp wordt bij voorkeur verleent in een rustige ruimte, waar niet te veel prikkels zijn. Prikkels kunnen het slachtoffer onrustig maken en agressief gedrag uitlokken. Beveiliging mag aanwezig zijn, maar bij voorkeur niet in de Eerste Hulp Post. Indien op straat, zorg voor beschutting en bescherm het slachtoffer zo nodig tegen afkoeling. Probeer publiek op afstand te houden.

Probeer uit te zoeken welke middelen het slachtoffer heeft gebruikt en hoeveel hij heeft gebruikt. Soms is het niet mogelijk om hier eenvoudig achter te komen. Het doorzoeken van de zakken en persoonlijke bezittingen van het slachtoffer is niet wenselijk. Er zijn diverse drugstesters op de markt, deze hebben echter geen plaats in de eerste hulp setting.

Indien het slachtoffer bewusteloos is, leg hem dan in de stabiele zijligging, om de luchtweg vrij te houden en bij braken te voorkomen dat het braaksel in de longen terecht komt (aspiratie).

Schakel laagdrempelig professionele hulp in. Overmatig alcohol- en druggebruik kan leiden tot ernstige gezondheidsverstoringen en bij niet adequaat ingrijpen zelfs tot de dood!

Melding aan ambulance met behulp van SBAR

Om goed te kunnen overleggen met professionele hulp zoals bijvoorbeeld de Meldkamer Ambulancezorg (MKA) is het belangrijk dat je alle informatie goed overbrengt. De SBAR is een door de Amerikaanse marine ontwikkeld systeem om effectief te communiceren in stressvolle situaties. Deze methode heeft in de professionele hulp zijn meerwaarde al duidelijk bewezen en heeft daarin nog steeds een prominente plek. Naast dat het een duidelijk communicatieprotocol is, blijkt het erg handig om een situatie van een zorgvrager eenduidig in kaart te brengen. De SBAR-methode geeft duidelijkheid over het soort informatie wat nodig is en helpt to the point te komen, en dat bevordert dan weer wederzijds begrip.

Het belangrijkste punt in het gebruik is het besef dat de SBAR vooral een leidraad is voor een effectieve en inhoudelijke manier van informatie-uitwisseling. Voor de invulling van de vier onderdelen van de SBAR zijn er slecht globale richtlijnen. Er zijn geen expliciete verplichtingen om bepaalde zaken op een bepaalde plek of bij een bepaald SBAR onderdeel te zetten. De invulling kan elke keer weer een beetje anders zijn. Als het goed is, geeft de SBAR daardoor een zekere flow aan de communicatie. Dat merken de gebruikers ook. Gevolg hiervan is dat de ontvanger van de informatie een sneller en beter zicht krijgt en de informatie beter onthoudt. En dat is het enige echte doel van de SBAR: effectieve communicatie.

Meer informatie

• Drugs en Uitgaan: http://www.drugsenuitgaan.nl/
• Drugsinfo: http://www.drugsinfo.nl/
• Uit je bol: http://www.uitjebol.net/
• SEH on Drugs: http://www.sehondrugs.nl/ (voor ver gevorderde hulpverleners, artsen en verpleegkundigen)
• Woordenlijst: http://www.drugsinformatie.nl/82-93-woordenlijst.htm
• Erowid.org: http://www.erowid.org/ (Amerikaanse site die pro gebruikers is, veel informatie over alles van plantjes tot poeders)

Bronvermeldingen

1. ↑ EHBO bij overmatig gebruik van alcohol, drugs en medicijnen (NOVADIC KENTRON)
2. ↑ van alcohol tot xtc, IrisZorg. http://www.iriszorg.nl
3. ↑ Pillen, poeders, planten, paddestoelen en partydrugs. JJLM Bierens et al. (Elsevier 2006) ISBN 9789035228849
4. ↑ Drugs voor junkies en mummies. Bezemer & Wesselink. Prometheus Amsterdam. 2015
5. ↑ Drugs en alcohol, gebruik, misbruik en verslaving. Kerssemakers et al. Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2008.
6. ↑ ProActive Nursing: klinisch redeneren in zes stappen. Bakker & Heycop ten Ham. Boom Uitgevers Amsterdam. 2014